Διάφορα άρθρα

Πριν ασχοληθούμε πιο διεξοδικά με το θέμα επιτρέψτε μου να απαντήσω, με έναν έμμεσο τρόπο, σε ένα πολύ βασικό ερώτημα. Ίσως το πιο βασικό και κυρίως για αυτούς που θέλουν να βλέπουν τα πράγματα στην απόλυτή τους μορφή, δηλαδή είτε ως μαύρα, είτε ως άσπρα. «Οι Βλάχοι είναι Έλληνες ή αποτελούν μία μειονότητα;»
Αν υποθέσουμε πως ο Καραγκιόζης ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο, ακούγοντας ένα τέτοιο ερώτημα θα έβαζε τα γέλια και μάλλον θα μας περιέλουζε με όχι ιδιαίτερα κολακευτικά επίθετα, με εκείνη τη χαρακτηριστική φωνή του. Ο Καραγκιόζης, ο πρωταγωνιστής του ανατολίτικου θεάτρου σκιών που οικειοποιήθηκε και ενσωμάτωσε στην παράδοσή της η Ρωμιοσύνη, έχει ταυτιστεί στη συνείδηση όλων μας με ένα πρόσωπο που κουβαλά πάνω του όλα τα θετικά και όλα τα αρνητικά χαρακτηριστικά του Ρωμιού, του Νεοέλληνα.

1. Οι απαρχές

 Τα βλάχικα, αν και ποτέ δε συγκρότησαν μια ομογενοποιημένη, κωδικοποιημένη και κοινά αποδεκτή μορφή, είναι σίγουρο πως πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μια λατινογενής ή αλλιώς νεολατινική - ρωμανική γλώσσα, με βαθιές επιρροές της ελληνικής, κυρίως σε επίπεδο λεκτικών δανείων.
Επομένως, θα πρέπει να θεωρείται ως μια πολιτισμική απόρροια της μακράς ρωμαϊκής κυριαρχίας. Αρχαιολογικές και κυρίως επιγραφολογικές έρευνες και μελέτες έρχονται να πιστοποιήσουν την παρουσία ενός αξιόλογου λατινόφωνου πληθυσμού και κυρίως στα αστικά κέντρα της Ανατολικής Μακεδονίας, όπως στην περίπτωση των Φιλίππων, κατά τη διάρκεια των Ρωμαϊκών Χρόνων. Μόνο υποθετικά θα μπορούσαμε να δώσουμε κάποια απάντηση στο ερώτημα τι απέγιναν αυτοί οι λατινόφωνοι πληθυσμοί στους πολυτάραχους χρόνους που ακολούθησαν.

Είναι γνωστό πως ο εθνονυμικός όρος «Βλάχος» και κατ’ επέκταση το παράγωγο τοπωνύμιο «Βλαχία», όπως κι ο επιθετικός προσδιορισμός «βλάχος», είναι όροι πολύ γενικοί. Έχουν υιοθετηθεί και ενσωματωθεί σε διάφορες γλώσσες παίρνοντας λιγότερο ή περισσότερο διαφοροποιημένες γραμματικές μορφές σε διαφορετικά αλφάβητα. Επιπλέον, με τον όρο «Βλάχοι» δεν δηλώνεται αποκλειστικά ένας και μοναδικός πληθυσμός. Απεναντίας, σε διαφορετικές γλώσσες αποδίδεται σε πολλούς και διαφορετικούς πληθυσμούς. Και καθώς οι «Βλάχοι» δεν συγκρότησαν ποτέ κάποιον συγκεκριμένο και ομογενοποιημένο λαό, το επακόλουθο ήταν να προκύψουν πολλές, διαφορετικές και διάσπαρτες «Βλαχίες».
Έγγραφες πηγές μαρτυρούν την ύπαρξη Βλάχων στον ελληνικό χώρο το αργότερο από το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα² , αρκετά πριν από τις μαρτυρίες για άλλες περιοχές των Βαλκανίων και ιδιαίτερα για περιοχές βόρεια του Δούναβη. Οι αναφορές συνεχίζονται και τον 11ο αιώνα, όταν ο Κεκαυμένος στο έργο του με τον τίτλο Στρατηγικόν μας δίνει περισσότερα στοιχεία για Βλάχους που φέρονταν να ζούσαν στην περιοχή της σημερινής Θεσσαλίας3

Καλησπέρα κυρίες και κύριοι, 
Απόψε, εδώ στην καρδιά του θεσσαλικού κάμπου, συναντιόμαστε για να γιορτάσουμε και να διασκεδάσουμε, Καραγκούνηδες, Βλάχοι και Σαρακατσαναίοι. Η αντάμωσή μας δε θα μπορούσε, σε καμία περίπτωση, να έχει το χαρακτήρα της γνωριμίας, είτε μεταξύ μας είτε με τον ίδιο τον τόπο. Κι αυτό γιατί οι τρεις αυτές ομάδες του λαμπρού μωσαϊκού της Ρωμιοσύνης είναι παλιοί γνώριμοι μεταξύ τους αλλά και γνώστες του θεσσαλικού τόπου που τους φιλοξένησε και τους ανάθρεψε για αιώνες και για γενιές ολόκληρες.
Στη σημερινή εκδήλωση τους Βλάχους εκπροσωπεί ένας από τους πλέον δραστήριους και καταξιωμένους συλλόγους τους, ο Σύλλογος Βλάχων Νομού Σερρών “Γεωργάκης Ολύμπιος”. Ίσως ακούγεται περίεργο ένας σύλλογος από την Ανατολική Μακεδονία να εκπροσωπεί τους Βλάχους στη Θεσσαλία.

Με την ευκαιρία αυτής της λαμπρής εκδήλωσης του οργάνωσε ο Πολιτιστικός Συλλόγου Βλάχων Θέρμης και Τριαδίου “Ο Άγιος Νικόλαος” και μας παρουσιάζει ο Σύλλογος Βλάχων Ν. Σερρών “Γεωργάκης Ολύμπιος”, θα ήθελα να σας μιλήσω για το ποιοι ήταν οι Βλάχοι, στα προεπαναστατικά χρόνια και κυρίως στα χρόνια του Αλή Πασά, που τότε εξουσίαζε το σύνολο σχεδόν των μητροπολιτικών βλάχικων οικισμών κατά μήκος της Πίνδου.
Πως άραγε και γιατί οι Βλάχοι βρέθηκαν να είναι από τους βασικούς φορείς της ελληνικής παλιγγενεσίας; Τι ρόλο παίξανε τα περίφημα αρματολίκια ; Πως και γιατί οι Βλάχοι βρέθηκαν να γίνουν από τους βασικότερους φορείς της οικονομικής και πολιτισμικής αναγέννησης και ανάπτυξης της ρωμιοσύνης και του νεότερου ελληνισμού;

Συνεχίζοντας τις δημοσιεύσεις για τις επιστολές διαμαρτυρίας των Βλάχων της Πιερίας για τη δράση της Ρουμανικής Προπαγάνδας κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, παρουσιάζουμε τον κατάλογο των 444 ονομάτων Βλάχων κατοίκων της πόλης της Κατερίνης. Ο κατάλογος βρέθηκε στο Αρχείο του Μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη και προέρχεται από το Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών.
Στις 18 Φεβρουαρίου του 1907 οι παρακάτω Βλάχοι κάτοικοι της Κατερίνης, συνυπέγραψαν και απέστειλαν επιστολή διαμαρτυρίας προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποκηρύσσοντας με αγανάκτηση τους ισχυρισμούς της προπαγάνδας.