ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΒΛΑΧΟΜΟΓΛΕΝΑ
ΤΑ ΒΛΑΧΟΜΟΓΛΕΝΑ
1. Μογλενά
1.1. Γενικά

Για τη βλάχικη θεματολογία, ο γεωγραφικός όρος Μογλενά καλύπτει μία περιοχή δίχως πολύ ξεκάθαρα όρια. Επιπλέον, με το πέρασμα του χρόνου τα όρια αυτά γνώρισαν σημαντική μεταβολή και συρρίκνωση. Σήμερα, τα βλάχικα Μογλενά ή Βλαχομογλενά περιλαμβάνουν το βορειοανατολικό τμήμα της επαρχίας Αλμωπίας, το δυτικό τμήμα της επαρχίας Παιονίας και ένα μικρό μέρος επεκτείνεται βόρεια της συνοριακής γραμμής στο έδαφος της π.Γ.Δ.Μ.. Με τον όρο Μογλενίτες ή Μεγλενίτες Βλάχοι αναφερόμαστε σε μία ιδιαίτερη ομάδα Βλάχων που κατοικούσε και εξακολουθεί να κατοικεί σε αυτή την περιοχή, γύρω από τις πλαγιές του Πάικου και της Τζένας ή Κόζουφ. Το όνομα Μογλενά το συναντούμε από τους βυζαντινούς ακόμη χρόνους, τουλάχιστον από το 1019, ως όνομα γεωγραφικού τμήματος διοίκησης, το οποίο θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε πως ταυτίζεται με τη σημερινή επαρχία Αλμωπίας μαζί με κάποιες από τις όμορες περιοχές. Επίσης το συναντούμε και ως όνομα εκκλησιαστικής επισκοπής, τα όρια της οποίας κάλυπταν μία πολύ πιο διευρυμένη περιοχή.²⁷³ Στα πρώτα βυζαντινά χρόνια, η περιοχή ήταν γνωστή με το όνομα Ενωτία. Με την κάθοδο των Σλάβων η περιοχή ονομάστηκε Μέγκλεν, που σε ελεύθερη απόδοση δηλώνει τον «ομιχλώδη τόπο». Αργότερα, το όνομα αυτό ελληνοποιήθηκε και πήρε τη μορφή Μογλενά. Οι Τούρκοι ονόμασαν την περιοχή Καρατζόβα ή Καρατζιόβα και τους κατοίκους Καρατζοβαλήδες. Στα ελληνικά, το τοπωνύμιο Καρατζόβα θα μπορούσε να αποδοθεί ως «Μαυρόκαμπος».²⁷⁴

Οι Βλαχομογλενίτες αυτοπροσδιορίζονται με το όνομα «Βλάου», στον ενικό, και «Βλάς ή Βλάσι», στον πληθυντικό. Είναι προφανές πως οι δύο αυτοί όροι ταυτίζονται με τους όρους Βλάχος και Βλάχοι αντίστοιχα. Αυτός ο αυτοπροσδιοριστικός όρος τους φέρνει σε μία πρώτη αντιδιαστολή με τους υπόλοιπους Βλάχους της Νότιας Βαλκανικής, οι οποίοι στη συντριπτική πλειοψηφία τους χρησιμοποιούν τους αυτοπροσδιοριστικούς όρους «Αρμούνου Αρμούνι». Θα πρέπει, επίσης, να διευκρινιστεί πως οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ως Μογλενίτες Βλάχοι δε δέχονται τον όρο αυτό με άνεση. Αρχικά, ο όρος Μογλενίτης τους ήταν άγνωστος. Πέρασε στο λεξιλόγιό τους ως νεολογισμός μετά τις ανθρωπολογικές και εθνογραφικές έρευνες στα τέλη του 19^ου αιώνα. Το ίδιο άγνωστος ως όρος ήταν και στους γειτονικούς μη μογλενίτικους βλάχικους πληθυσμούς, όπως είναι οι Μεγαλολιβαδιώτες. Μάλιστα οι Μεγαλολιβαδιώτες, οι στενότεροι Βλάχοι γείτονές τους, δεν είχαν κάποιο συλλογικό και ιδιαίτερο όνομα για τους Βλαχομογλενίτες. Τους αποκαλούσαν Ουσινιότς, Τσερναρεκιάνους κ.λπ., ανάλογα με το παλιό όνομα του κάθε βλαχομογλενίτικου χωριού, ενώ οι κάτοικοι των Καλυβιών της Ρόντοβας τους αποκαλούσαν όλους Ουσινιότς, άσχετα από ποιο χωριό προέρχονταν.

273. Θεοχαρίδης, Γεώργιος I., «Ιστορία της Μακεδονίας κατά τους μέσους χρόνους (285-1354)», Ε.Μ.Σ. 55, Θεσσαλονίκη 1980, σελ. 305-309.
274. Η εκδοχή να αποδίδεται ως «Ελαφότοπος» ή «Ελαφόκαμπος» καταγράφηκε το 1887 από το Β.Δ. Ζώτο Μολοσσό, ο οποίος συσχέτισε το όνομα με κάποια τοπική λαϊκή παράδοση για κάποιο ελάφι που κατέβαινε κάποτε από το Πάικο. Β.Δ. Ζώτος Μολοσσός, «Δρομολόγια της Ελληνικής Χερσονήσου», τεύχος Γ’, Αθήνα 1887, σελ. 322.