ΟΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ
Ε. OI BΛΑΧΟΙ ΤΗΣ ΜΟΣΧΟΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. ΟΙ ΜΟΣΧΟΠΟΛΙΑΝΟΙ ΒΛΑΧΟΙ
2.2. Η ΜΟΣΧΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΒΑΝΙΤΟΒΛΑΧΟΙ.
Ένα εύλογο ερώτημα για την καταγωγή των πρώτων οικιστών της Μοσχόπολης και των γύρω οικισμών είναι αν είχαν κοινή προέλευση με τους Βλάχους που αργότερα έγιναν γνωστοί ως Αρβανιτόβλαχοι. Αν δεχτούμε πως αυτοί οι πρώτοι οικιστές ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι θα πρέπει επίσης να δεχτούμε, έστω και με επιφύλαξη, πως μετακινούνταν εποχιακά ανάμεσα στα βουνά της περιοχής της Μοσχόπολης-Κορυτσάς και τους κάμπους της κεντρικής Αλβανίας, στα παράλια της Αδριατικής. Το 19ο αιώνα, οι πεδιάδες της Mικρής και της Μεγάλης Μουζακίας, αλλά και της Μαλακάστρας, που εκτείνονται ανάμεσα στην Αυλώνα, το Δυρράχιο και το Μπεράτι, κατοικούνταν από ανάμεικτο πληθυσμό εδραίων αλβανόφωνων και νομαδοκτηνοτρόφων βλαχόφωνων.
Γύρω στο 1830 στη "Γεωγραφία της Αλβανίας και της Ηπείρου" των Κοσμά Θεσπρωτού και Αθανάσιου Ψαλίδα επισημαίνεται η ύπαρξη του βλάχικου στοιχείου στα περίπου 250 μικρά χωριά-τσιφλίκια και χειμαδιά της Μουζακιάς, με συνολικό πληθυσμό 12.000 κατοίκων. Από αυτούς, οι χριστιανοί ήταν κυρίως Βλάχοι και οι μουσουλμάνοι Αλβανοί.1 Το 1880, ο Ι. Λαμπρίδης αναφέρει πως οι Βλάχοι υπερτερούσαν στα χωριά του κάμπου του Μπερατίου.2 Ήταν κυρίως νομαδοκτηνοτρόφοι, αν και ορισμένοι από αυτούς έμεναν σταθερά στα χωριά του κάμπου και οι περισσότεροι οικισμοί είχαν μικτή οικονομία, καθώς κάποιοι από αυτούς τους Βλάχους ασχολούνταν και με τη γεωργία, άγνωστο όμως από πότε. Οι Βλάχοι αυτών των περιοχών ήταν και εξακολουθούν να είναι γνωστοί με το όνομα Μουζακιαραίοι. Το όνομα αυτό τους δόθηκε λόγω της τακτικής τους να περνούν τους χειμώνες στους μικρούς πεδινούς οικισμούς της Μουζακιάς. Σήμερα πια είναι αρκετά δύσκολο να διαχωρίσουμε τους Μουζακιαραίους από τους υπόλοιπους Αρβανιτόβλαχους των νοτιότερων περιοχών, μέχρι τη νότια Ήπειρο. Ωστόσο, ίσως να μην είναι και τόσο παρακινδυνευμένο να υποθέσουμε πως οι Μουζακιαραίοι είναι τα υπολείμματα των βλάχικων πληθυσμών, που από το 13ο τουλάχιστον αιώνα παρουσιάζονται να ξεκινούν από τις κεντρικές περιοχές της Αλβανίας προς τις νότιες ελληνικές περιοχές.3 Τη χρονική περίοδο ανάμεσα στους τελευταίους βυζαντινούς χρόνους και τους πρώτους χρόνους της τουρκικής κυριαρχίας, το 13ο με 15ο αιώνα, οι Βλάχοι, που εξακολουθούσαν να ζουν και να κινούνται στις σημερινές περιοχές της κεντρικής Αλβανίας, θα πρέπει να ενίσχυσαν παλαιότερους βλάχικους οικισμούς ή να έθεσαν τα θεμέλια νέων τόσο στην περιοχή της Μοσχόπολης, όσο ίσως και στις περιοχές του Νταγκλί, της Κολώνιας και του Γράμμου. Κατέφυγαν σε ορεινές και απρόσιτες περιοχές αναζητώντας ασφαλή και σταθερή εγκατάσταση, εκεί όπου ήδη αναζητούσαν θερινές βοσκές για τα κοπάδια τους.4 Και ενώ ένα μέρος τους δημιούργησε μόνιμους οικισμούς ή ημινομαδικές κοινότητες, κάποιοι άλλοι, πιθανότατα οι πρόγονοι των Μουζακιαραίων, συνέχισαν το απόλυτα νομαδοκτηνοτροφικό βίο.
Μία γλωσσολογική επισήμανση για τη διαλεκτική διαφορά ανάμεσα στα βλάχικα της Μοσχόπολης και αυτά της γειτονικής Σίπισκας και κυρίως για την προφορά του "ρο", που οι Σιπισκιώτες παρουσιάζονται να το προφέρανε με διαφορετικό τρόπο,5 όπως πιθανά το προφέρουν οι περισσότεροι μέχρι και σήμερα Αρβανιτόβλαχοι, ίσως είναι ένα ακόμη ενδεικτικό στοιχείο της προγονικής σχέσης ανάμεσα στους Μουζακιαραίους και τους Βλάχους των σταθερών οικισμών της περιοχής της Μοσχόπολης. Καθώς η Μοσχόπολη προσέλκυσε Βλάχους πρόσφυγες και εποίκους από διάφορες περιοχές, η προφορά και η γλώσσα των κατοίκων της διαφοροποιήθηκε, ενώ στη μικρότερη Σίπισκα, που ίσως δε δέχτηκε ανάλογους εποίκους, διατηρήθηκε μία προφορά πλησιέστερη προς αυτή των Μουζακιαραίων και των Αρβανιτόβλαχων γενικότερα. Εκτός αν η αρβανιτοβλάχικη προφορά του "ρο" μεταφέρθηκε στη Σίπισκα μετά την εγκατάσταση κάποιων Αρβανιτόβλαχων σε αυτή. Όπως και να έχει, την περίοδο της ακμής των βλάχικων οικισμών της περιοχής της Μοσχόπολης, το 18ο αιώνα, οι νομάδες Μουζακιαραίοι θα πρέπει να είχαν ήδη στενές σχέσεις με τους σταθερούς βλάχικους οικισμούς της περιοχής της Μοσχόπολης, καθώς τα γύρω βουνά παρέμεναν μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα οι περιοχές όπου οι Μουζακιαραίοι και άλλοι νομάδες Αρβανιτόβλαχοι αναζητούσαν θερινά, ορεινά λιβάδια για τα κοπάδια τους, αν και η συνεχής αναζήτηση θερινών λιβαδιών οδήγησε κάποια μουζακιάρικα φαλκάρια μέχρι και τα βουνά του Κοσσόβου.6 Επιπλέον, τα κοπάδια των ίδιων των Μοσχοπολιτών, που συχνά τα δούλευαν Μουζακιαραίοι, κατέβαιναν για χειμαδιά στην Μουζακιά και την περιοχή του Μπερατίου.7 Σύμφωνα μάλιστα με παλιές παραδόσεις, κατά την περίοδο της ακμής, το 17ο-18ο αιώνα, αναφέρονται να υπήρχαν και Αρβανιτόβλαχοι ανάμεσα στους κατοίκους της Μοσχόπολης, οι οποίοι πιθανότατα βρέθηκαν εδώ όπως και τόσοι άλλοι μέτοικοι, που αναζήτησαν ασφάλεια και προοπτική στην αναπτυσσόμενη πολιτεία.8
1. Θεσπρωτός, Κοσμάς και Ψαλίδας, Αθανάσιος, "Γεωγραφία Αλβανίας και Ηπείρου", Ε.Η.Μ., Ιωάννινα 1964, σελ.23.
2. Λαμπρίδης, Ιωάννης, "Περί των εν Ηπείρω αγαθοεργημάτων", μέρος Β', Εν Αθήναις, 1880, σελ.225.
3. Ηammond, N.G.L., "Migrations and invasions in Greece and adjacent areas", Noyes Press, Park Ridgen, New Jersey 1976, σελ.37-46.
4. Haciu, ο.π., σελ. 118-120. Capidan, ο.π..
5. Μαρτινιανός, ο.π., σελ.62.
6. Capidan, ο.π., σελ.66-71.
7. Γεωργιάδης, ο.π., σελ.111.
8. Wace-Thompson, ο.π., σελ.215.
