Διάφορα άρθρα

Καλησπέρα κυρίες και κύριοι, 
Απόψε, εδώ στην καρδιά του θεσσαλικού κάμπου, συναντιόμαστε για να γιορτάσουμε και να διασκεδάσουμε, Καραγκούνηδες, Βλάχοι και Σαρακατσαναίοι. Η αντάμωσή μας δε θα μπορούσε, σε καμία περίπτωση, να έχει το χαρακτήρα της γνωριμίας, είτε μεταξύ μας είτε με τον ίδιο τον τόπο. Κι αυτό γιατί οι τρεις αυτές ομάδες του λαμπρού μωσαϊκού της Ρωμιοσύνης είναι παλιοί γνώριμοι μεταξύ τους αλλά και γνώστες του θεσσαλικού τόπου που τους φιλοξένησε και τους ανάθρεψε για αιώνες και για γενιές ολόκληρες.
Στη σημερινή εκδήλωση τους Βλάχους εκπροσωπεί ένας από τους πλέον δραστήριους και καταξιωμένους συλλόγους τους, ο Σύλλογος Βλάχων Νομού Σερρών “Γεωργάκης Ολύμπιος”. Ίσως ακούγεται περίεργο ένας σύλλογος από την Ανατολική Μακεδονία να εκπροσωπεί τους Βλάχους στη Θεσσαλία.

Με την ευκαιρία αυτής της λαμπρής εκδήλωσης του οργάνωσε ο Πολιτιστικός Συλλόγου Βλάχων Θέρμης και Τριαδίου “Ο Άγιος Νικόλαος” και μας παρουσιάζει ο Σύλλογος Βλάχων Ν. Σερρών “Γεωργάκης Ολύμπιος”, θα ήθελα να σας μιλήσω για το ποιοι ήταν οι Βλάχοι, στα προεπαναστατικά χρόνια και κυρίως στα χρόνια του Αλή Πασά, που τότε εξουσίαζε το σύνολο σχεδόν των μητροπολιτικών βλάχικων οικισμών κατά μήκος της Πίνδου.
Πως άραγε και γιατί οι Βλάχοι βρέθηκαν να είναι από τους βασικούς φορείς της ελληνικής παλιγγενεσίας; Τι ρόλο παίξανε τα περίφημα αρματολίκια ; Πως και γιατί οι Βλάχοι βρέθηκαν να γίνουν από τους βασικότερους φορείς της οικονομικής και πολιτισμικής αναγέννησης και ανάπτυξης της ρωμιοσύνης και του νεότερου ελληνισμού;

Συνεχίζοντας τις δημοσιεύσεις για τις επιστολές διαμαρτυρίας των Βλάχων της Πιερίας για τη δράση της Ρουμανικής Προπαγάνδας κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, παρουσιάζουμε τον κατάλογο των 444 ονομάτων Βλάχων κατοίκων της πόλης της Κατερίνης. Ο κατάλογος βρέθηκε στο Αρχείο του Μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη και προέρχεται από το Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών.
Στις 18 Φεβρουαρίου του 1907 οι παρακάτω Βλάχοι κάτοικοι της Κατερίνης, συνυπέγραψαν και απέστειλαν επιστολή διαμαρτυρίας προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποκηρύσσοντας με αγανάκτηση τους ισχυρισμούς της προπαγάνδας. 

Για να γίνει καλύτερα κατανοητός ο πολιτισμικός χαρακτήρας των ημινομαδικών βλαχοχωριών των Γρεβενών θα ήταν σωστότερο να γίνει μία ιστορική αναδρομή και μία προσπάθεια εξήγησης για το πως οι Βλάχοι βρέθηκαν να ταυτίζονται τόσο στενά με τον κτηνοτροφικό νομαδισμό, με αποτέλεσμα ο όρος “βλάχος”, με το βήτα μικρό, να είναι ταυτόσημος του κτηνοτρόφου και μάλιστα του νομάδα, πολλές φορές ακόμη και για τους ίδιους τους Βλάχους, με το βήτα κεφαλαίο.
Τα ημινομαδικά βλαχοχώρια των Γρεβενών δεν ήταν φυσικά οι μόνοι βλάχικοι οικισμοί όπου αναπτύχθηκε η ημινομαδική κτηνοτροφία. Ωστόσο, σε αυτά τα τέσσερα χωριά πήρε την πιο γνωστή και ίσως την πιο ερευνημένη, αν όχι και τη μεγαλύτερη, διάστασή της.
 Επιπλέον, η αναδρομή αυτή κρίνεται αναγκαία, αν αναλογιστούμε πως οι αποικίες και οι παροικίες που δημιούργησαν τα ημινομαδικά βλαχοχώρια των Γρεβενών στην Ανατολική, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία ακολούθησαν το πρότυπο που είχε διαμορφωθεί ήδη σε αυτά.

Τα Μεγάλα Λιβάδια, μία από τις τελευταίες εξαιρεθείσες και εναπομείναντες κοινότητες της Ελλάδας, υπάγονται στην επαρχία Παιονίας του νομού Κιλκίς. Είναι κτισμένα πάνω στο κεντρικό οροπέδιο του δασωμένου Πάικου, σε ύψος 1.200 περίπου μέτρων και σε απόσταση 28 χιλιομέτρων δυτικά της Γουμένισσας. Τη χειμερινή περίοδο και η έδρα της κοινότητας μεταφέρεται στη γειτονική Αξιούπολη. Η ιστορία του χωριού μας μπορεί να μην είναι πολύ παλιά, όμως η ιστορία των κατοίκων του είναι ένα κεφάλαιο της ιστορίας των περήφανων Βλάχων της Ελλάδας.
Μέχρι τα γεγονότα της Κατοχής και του Εμφυλίου τα Μεγάλα Λιβάδια, μαζί με τον περιφερειακό οικισμό των Μικρών Λιβαδίων, ήταν μία από τις μεγαλύτερες και ακμαιότερες βλάχικες κοινότητες της Μακεδονίας.
Οι ρίζες των περισσότερων από τους οικιστές των δύο χωριών βρίσκονται στη Γράμμουστα του νομού Καστοριάς, ένα από τα παλαιότερα και σχεδόν μυθικά μητροπολιτικά βλαχοχώρια κατά μήκος της ραχοκοκαλιάς της Πίνδου.

Πολλά έχουν γραφτεί γύρω από την ονοματολογία των Βλάχων και είναι μάλλον αναγκαίο να γίνει μία προσπάθεια παρουσίασης των διάφορων ονομάτων με τα οποία είναι γνωστοί οι Βλάχοι. Θα πρέπει να εξετάσουμε τόσο τους αυτοπροσδιοριστικούς όρους και τους ενδοφυλετικούς όρους διάκρισης που χρησιμοποιούν οι ίδιοι οι Βλάχοι, όσο και τους όρους που χρησιμοποιούν για να τους προσδιορίσουν οι αλλόγλωσσοι και γειτονικοί προς αυτούς πληθυσμοί.
Όπως επίσης και τους νεολογικούς όρους που δημιούργησαν οι διάφοροι κατά καιρούς επιστήμονες και ερευνητές που ασχολήθηκαν με Βλάχους, αλλά και όρους που είναι απόρροια πολιτικών καταστάσεων. Οι απαντήσεις γύρω από την ονοματολογία των Βλάχων μπορούν να οδηγήσουν στο διαχωρισμό ανάμεσα στο μύθο και την πραγματικότητα.